Duyurular

14 KASIM DÜNYA DİYABET GÜNÜ

İlk söz:Diyabet önlenebilen bir hastalıktır.

Diyabet yani Şeker Hastalığı, pankreastan salınan insülinin eksikliği, etkisizliği(insülin direnci) veya her ikisinin birlikteliği  sonucu oluşur. 4 tip diyabet vardır:

  • Tip 1 diyabet: Genellikle çocuklarda görülür. İnsülin eksikliğine bağlıdır. Diyabetik hastaların %5-10'u bu gruptadır.
  • Tip 2 diyabet: Genellikle erişkinlerde görülür. İnsülin etkisizliğine bağlıdır. Diyabetik hastaların %90'ı bu gruptadır.
  • Gestasyonel (gebelikte) diyabet: Gebelikte ortaya çıkan ve genellikle doğumla birlikte düzelen diyabettir.
  • Spesifik diyabet: Çeşitli hastalıklar(Cushing, hipertroidi), ilaçlar, enfeksiyonlar, toksik maddeler sonucu oluşur. 
Diyabet, hem ülkemizde hem dünyada sıklığı giderek artan önemli bir halk sağlığı sorunudur. Dünya Sağlık Örgütü(WHO), diyabet için ''salgın''(epidemi) tanımlamasını yapmıştır. Gelecek yirmi yıl içinde dünyadaki diyabetli hasta sayısının %55 artacağı öngörülmektedir. Bu artışın başlıca nedeni obezite ve hareketsizliktir. Diyabet, kronik bir hastalık olduğundan bireyin yaşam kalitesini bozmakta ve ülkeye de ekonomik maliyeti büyük olmaktadır. 

Tip 1 ve tip 2 diyabet sıklığı artmaktadır. Özellikle tip 2 diyabet sıklığı hızla yükselmektedir. Ayrıca  son yıllarda çocuk ve gençlerde de obezitenin yaygınlaşması sonucu tip 2 diyabet sıklığı giderek artmaktadır.

Diyabet, kalp-damar sistemi, göz, böbrek, sinir sistemi başta olmak üzere tüm vücudu olumsuz etkiyen sistemik bir hastalıktır. Kalp-damar hastalıkları diyabetli hastalarda 2-8 kat daha sıktır. Ayrıca diyabet, böbrek yetersizliğinin ve körlüğünde sık nedenleri arasındadır. Diyabetli bireylerde alt ekstremite amputasyon(kesilme) riski 25 kat yüksektir. Hem tip 1 hem tip 2 diyabetin yeterince kontrol altına alınması ile bu komplikasyonların önlenebileceği veya geciktirebileceği kanıtlanmıştır. 

Ülkemizde ve dünyada diyabet hastalarının yaklaşık yarısı hastalıklarından haberdar değildir.

Diyabet hastalarının %5-10'u tip 1 diyabettir ve sayısı giderek artmaktadır. Diyabetin bu tipi çocuk ve gençlerde görülür. Tip1 diyabette mutlak insülin eksikliği olduğundan dışarıdan insülin verilmesi zorunludur. Bu hastalar günlük insülin tedavisi, sağlıklı bir diyet, düzenli egzersiz ile normal ve sağlıklı bir yaşam sürebilirler.

Diyabet hastalarının %90'ı tip 2'dir. Diyabetin en yaygın formudur. Hastalarda giderek artan insülin direnci vardır. Hastalığın temelinde genetik yatkınlık ile beraber obezite ve hareketsizlik vardır. Toplumun %5-10'u tip 2 diyabetlidir. Genellikle 40 yaşından sonra ortaya çıkar ve yaşlanma ile sıklığı artar. Son yıllarda ise obezite ve hareketsizliğe bağlı olarak çocuk ve gençlerde sıklığı artmaktadır. 

Tip 2 diyabet için risk faktörleri:

  • Doymuş yağdan zengin, posadan fakir beslenenler
  • Hareketsizlik 
  • Fazla kilo veya obezite
  • Ailede diyabet
  • Gestasyonel(gebelikte) diyabet hikayesi
  • 4000 gr'ın üzerinde bebek doğurma
  • HDL<40mg/dl ve trigliserit>250mg/dl
  • Hipertansifler
  • Polikistik over hastalığı olanlar
Tip 2 diyabetik hastaların çoğunda sağlıklı bir diyet ve düzenli egzersiz insülin direnci kırılır ve hasta kilo vermeye başlar, kan şekeri normal seviyeye gelir. Bazı vakalarda ise ağızdan ilaçlar(oral antidiabetikler) yanında insülin de gerekli olabilir.
Diyabet sıklığındaki bu artışın nedeni; sağlıksız beslenme, hareketsiz yaşam ve bunlara bağlı olarak obezitenin artmasıdır. Diyabet, tüm dünyada ölüm nedenleri arasında ilk 10 hastalık arasında yer almaktadır. Ülkemiz, Avrupa ülkeleri arasında diyabetin en sık görüldüğü ülkedir. Ülkemizde 7 milyon diyabet hastası, 20 yaş üstü nüfusun %42.4'ü diyabet veya prediyabet, %68.7'si fazla kilolu veya obez olduğu bilinmektedir. Her 10 yılda diyabetli hasta sayısının ikiye katlanacağı hesaplanmaktadır. Ülkemizdeki sağlık harcamalarının %25'i diyabet ve neden olduğu sorunlara yapılmaktadır.
Diyabet ile ilgili rakamlar gerçekten ürkütücü boyutta...
Diyabetin bireysel ve toplumsal faturası ağır...Ancak diyabet önlenebilen bir hastalık. Diyabeti önleyen 3 tedbir:
1)Sağlıklı beslenme
2)Düzenli egzersiz
3)Kilo kontrolü
 
Diyabetin önlenmesi için beslenme önerileri:
  • Mutlaka bir diyetisyenden yardım alınmalı
  • Hazır veya işlenmiş gıda yerine doğal beslenin
  • Öğün atlanmamalı, yemekler zamanında tüketilmeli
  • Fast-food tarzı beslenilmemeli
  • Kilolu ve obez bireyler, kilo vermeli. Sağlıklı kiloda kalınmalı. Böylece insülin direnci kırılır.
  • Yaşam tarzı değişikliği ile düzenli egzersiz yapılmalı. Hergün 30-40 dakika yürüyün
  • Zeytinyağı tercih edilmeli
  •  Posadan zengin beslenilmeli
  • Tam taneli tahıllar tüketilmeli
  • Şekerli kolalı içeceklerden sakınılmalı
  • Beyaz ekmek yerine tam buğday unlu ekmek, pirinç yerine bulgur, meyve suyu yerine meyvenin kendisi tercih edilmeli
  • Kabuğu ile yenebilen meyvelerin kabuğu soyulmamalı
  • Her öğünde taze sebze ve salata bulunmalı. Günde 5 porsiyon sebze ve meyve tüketilmeli.
  • Günlük tuz miktarı 5gr'ı aşmamalı.
  • Kurubaklagiller haftada 2-3 kez tüketilmeli
  • Balık ve tavuk eti tercih edilmeli
  • Ara öğünde ceviz ve badem tüketin.
  • Pasta, kek, börek, pizza ve hamburger tüketimi sınırlandırılmalı
  • Alkol ve sigaradan kaçınılmalı.
Son söz: Diyabet ve komplikasyonları, önlenebilir veya geciktirilebilir. 
Sağlık beslenme ve hareketli yaşam, diyabetin panzehiridir.
 
Kaynak: Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği, Diyabet ve Komplikasyonlarının Tanı, Tedavi ve İzlem Klavuzu 2015
              Sağlık Bakanlığı Türkiye Diyabet Programı 2015-2020